|
نشر دانش زبان و ادبیات فارسی متوسطه آموزش جامع کتب درسی زبان و ادبیات فارسی متوسطه ـ نویسنده: رحیم پورسعیدی
| ||
|
درس دوازدهم اميـد ديـدار
فخرالدين اسعدگرگاني: ازشاعران داستان سراي قرن پنجم هجري. ويس و رامين اثر غنايي ازاوست. كه اين داستان بازمانده يك داستان كهن عاشقا نه ي ايراني است. ساده و روان است و سرمشق شاعران ديگر بوده است. مضمون درس: نامه ي ويس به رامين و فراخواندن انسان به اميدواري وتلاش وتحمل سختي ها
چه خوش روزي بود روز جدايي اگر با وي نباشد بي وفايي معني) روزجدا شدن عاشق و معشوق خوب است به شرط آنكه بي وفايي و پيمان شكني با آن همراه نباشد.
اگرچه تلخ باشد فرقت يار در او شيرين بود اميد ديدار لغت) فرقت: جدايي معني) هرچند جدايي و دوري يار، دردناك است ولي اميد و انتظار ديدن دوباره ي او شيرين است.
خوش است اندوه تنهايي كشيدن اگر باشد اميد باز ديدن معني) غم تنهايي را تحمل كردن خوب است اگراميد ديدار دوباره باشد.
چه باشدگر خورم صدسال تيمار چو بينم دوست را يك روز ديدار لغت)تيمار: غم اندوه ديدار: چهره معني)اگرصدسال غم و اندوه بخورم چيزي نيست، وقتي كه روزي بتوانم چهره ي دوست راببينم.
اگريك روز با دلبرخوري نوش كني تيمارصدساله فراموش لغت)نوش: شيرين وگوارا تيمار: غم و اندوه معني) اگريك روزرا باخوشي و شيريني دركنارمعشوق باشي اندوه صدساله را فراموش مي كني.
نه اي دل توكمي از باغباني نه مهر تو كم است ازگلسِتاني آرايه) دل تشخيص دارد. معني) اي دل تو از باغبان كمترنيستي و عشق توكمتر از علاقه ي باغبان به باغش نيست.
نبيني باغبان چون گل بكارد چه مايه غم خورد تا گل برآيد معني) مگرنمي بيني باغبان وقتي گل مي كارد چقدرغم مي خوردتا گلش بيرون آيد
به روز وشب بود بي خورد و بي خواب گهي پيرايد او را گه دهد آب لغت) پيرايد: پيراستن و پاك كردن معني) شب و روز خواب و خوراك ندارد گاهي آن گُل را آب مي دهد وگاهي شاخ و برگ هاي اضافي آن را مي بُرد وآن را مي آرايد.
گهي ازبهر او خوابش رميده گهي از خار او دستش خليده لغت)خليده: مجروح شده دستور)اوبه جاي آن:كاربرد ضميرجاندار براي غيرجاندار آرايه)خار، دست و خليده تناسب دارد معني) بخاطر گل گاهي خواب از او دور شده وگاهي خار به دستش فرورفته است
به اميدآن همه تيمار بيند كه تا روزي بر اوگل بار بيند معني) اين غم و غصه ها را مي خورد به اميدآنكه روزي زحماتش نتجه دهد وگلي بدست آورد (باغبان رمزعاشق وگل رمزمعشوق است.)
نبيني آن كه دارد بلبلي را كه از بانگش طرب خيزد دلي را لغت) طرب:شادي و نشاط بلبل: رمزمعشوق است. معني) مگرنمي بيني كسي كه بلبلي را نگه مي دارد به اميد آنكه از صدايش دل ها نشاط يابند
دهد او را شب وروز آب و دانه كند او را زعود و ساج خانه لغت)عود: درختي كه چوبش خوشبوست ساج: درختي باچوب مرغوب معني) شب و روز به آن بلبل آب و دانه مي دهد و مواظبت مي كند و ازشاخه هاي خوب برايش خانه مي سازد.
بدو باشد هميشه خرم وكَش برآن اميدكه بانگي كند خوش لغت)كش:شاداب وخوش معني)آن فرد هميشه با آن بلبل شاد و خرم است به اميد آنكه آواز خوش بخواند
هميشه تابرآيد ماه وخورشيد مرا باشد به وصل يار اميد معني) تاماه و خورشيد درآسمان ظاهر مي شود (هميشه)من به وصال يار اميدوارم. (آرايه: برآيد، ماه و خورشيد تناسب دارد.) مرا در دل درخت مهرباني به چه ماند؟ به سرو بوستاني آرايه)درخت مهرباني: اضافه تشبيهي تشبيه مهر و عشق به سرو بوستاني معني) مهر و محبت دردل من شبيه چيست؟ شبيه سرو بوستان
نه شاخش خشگ گردد روز سرما نه برگش زرد گردد روز گرما آرايه)سرما وگرما: تضاد شاخ، خشگ، برگ و زرد تناسب دارد معني)نه درسرما و سختي ها شاخه ي درخت عشق مي خشكد و نه درگرما بي رونق و زرد مي شود.
هميشه سبز و نغز وآبدار است تو پنداري كه هرروزش بهار است معني)اين درخت محبت هميشه سرسبز، نيكو و با طراوت است گويي كه درخت هميشه بهاراست.
تو را در دل درخت مهرباني به چه ماند؟ به گلزار خزاني آرايه)را: نشانه فك اضافه درخت مهرباني: اضافه تشبيهي تشبيه مهرباني به گلزار خزان ديده. معني) درخت محبت در دل تو شبيه چيست؟ به باغ خزان ديده مي ماند. برهنه گشته و بي بار مانده گل و برگش برفته خار مانده آرايه) بار.گل، برگ و خارتناسب دارد گل، خار: تضاد معني)درخت محبت خزان ديده ي تو بي برگ و بي ثمراست و صفا و رونقش از بين رفته وخارمانده.
منم چون شاخ تشنه دربهاران تويي همچون هواي ابر و باران آرايه)دردومصراع تشبيه وجوددارد معني)من چون درختي تشنه در بهار هستم و تو چون هواي ابري وباران زا كه من به تونيازمندم تازنده ام
نبرم ازتو اميد اي نگارين كه تا ازمن نبرد جان شيرين معني)اي يارزيبا ازتوقطع اميد نمي كنم تاوقتي كه جان شيرين درتن دارم مرا تا عشق صبر از دل براندست برين اميد جان من بماندست آرايه)را: فك اضافه معني) تاعشق صبراز دل من بيرون كرده جان من به اميد رسيدن به تو زنده مانده است
نسوزد جان من يك بار درتاب كه اميدت زند گه گه براو آب آرايه)مصراع دوم تشخيص دارد بيت حسن تعليل دارد معني)چون اميد رسيدن به تو برآتش عشق من آب مي ريزد وآن را تسكين مي دهد جان من نسوخته و اگراين اميد نبود مي سوختم
گراميدم نماند واي جانم كه بي اميد يك ساعت نمانم معني)اگراميد وصال معشوق را نداشته باشم واي برمن كه بتوانم بدون اميد حتي يك لحظه زنده بمانم.
آفتـاب وفـا خاقاني شرواني: ازشاعران برجسته ي قرن ششم ملقب به (حسّان عجم )در سرودن قصايد شكوهمند و استوارشهرت دارد خاقاني درسرودن قصايد قطعه غزل و رباعي چيره دست و توانا ست. غزليات او برخلاف قصايدش ساده و روان است غزل آفتاب وفا كه حافظ درسرودن ( اي هدهد صبا به سبا مي فرستمت) ازآن تاثير پذيرفته ساده و روان است.
مضمون درس: پيام رساندن به معشوق واظهارعشق به او
اي صبح دم ببين كه كجا مي فرستمت نزديك آفتاب وفا مي فرستمت لغت)صبح دم : درادبيات، بادصبا وصبحدم پيام رسان عاشق و معشوق هستند آرايه)تشخيص درخطاب به صبح آفتاب وفا: اضافه استعاري آفتاب استعاره از معشوق. معني)اي سپيده دم بيا تا ترا به نزد حضرت دوست مي فرستم (تا پيام مرا برساني) اين سربه مهرنامه بدان مهربان برسان كس را خبرمكن كه كجا مي فرستمت آرايه)مهر و مهربان: جناس شبه اشتقاق معني) اين نامه سربسته را (كه حاوي عشق است) به آن يار مهربان برسان و به كسي اطلاع مده كه كجا مي فرستمت.
توپرتو صفايي از آن بارگاه انس هم سوي بارگاه صفا مي فرستمت آرايه)تشبيه صبح به پرتو صفا بارگاه انس، استعاره ازسراي محبوب معني) اي صبح تو درخشش و نوري هستي از سراي محبوب. من تو را به سوي همان بارگاه روانه مي كنم.
بادصبا دروغ زن است وتو راستگويي آن جا به رغم بادصبا مي فرستمت لغت)به رغم: برخلاف ميل بادصبا: بادسحرگاهي آرايه)راست ودروغ تضاددارد معني)اي صبح! بادصبا دروغگوست وتوصادقي برخلاف ميل بادصبا تورا به سراي محبوب مي فرستم.
زرين قبا زره زن از ابر سحرگهي كان جا چو پيك بسته قبا مي فرستمت آرايه)زره زن: زره بساز/بيت تشبيه دارد معني)از ابرسحرگاهي زرهي براي قباي زرينت فراهم كن زيراتو را همچوپيك بسته قبا (آماده ومهيا)مي فرستم.
دست هوا به رشته ي جان بر،گره زده است نزدِگره گشاي هوا مي فرستمت آرايه)دست هوا: اضافه ي استعاري رشته ي جان: اضافه تشبيهي معني) هوي وهوس خود را به رشته ي جان گره زده است (اي صبح) تو را نزد گره گشاي عشق(خداي معشوق) مي فرستم كه مرا از بند هوي و هوس برهاند.
جان يك نفس درنگ نداردگذشتني است ورنه بدين شتاب چرا مي فرستمت معني)جان و عمريك لحظه ماندني نيست و مي گذرد و به همين دليل ترا باشتاب به ديارمعشوق مي فرستم.
اين دردهاكه برخاقاني آمده است يك يك نگركه بهردوا مي فرستمت آرايه)درد و دوا: تضاددارد بيت داراي آرايه تخلص است معني)اين دردهاي عشق كه دردل خاقاني قراردارد همه را براي درمان به نزد معشوق مي فرستم.
خودآزمايي درس دوازدهم
1- درمصراع (تورا در دل درخت مهرباني ) مقصود از(تو) كيست رامين 2- منظورشاعرازمصراع دوم بيت زيرچيست؟ نسوزد جان من يك باره درتاب كه اميدت زندگه گه براوآب اميدبه وصال تو، زندگي وحيات را به من بازمي گرداند 3- چراشعر اميدديدارجزء ادبيات غنايي است؟ زيرا حاوي عواطف و احساسات دروني است و سخن از وفا و اميد و مهر است 4- درشعر(آفتاب وفا) منظور از(نامه ي سر به مهر)چيست؟ اسرارعشق 5- درشعر(آفتاب وفا)چرا صبح دم پيك شاعراست؟ برخلاف باد صباي دروغگو، صبح دم صادق و راز دار است 6- بيت زير ازحافظ باكدام بيت از شعرآفتاب وفا ارتباط دارد؟آن ها را باهم مقايسه كنيد. اي هدهد صبا به سبا مي فرستمت بنگركه ازكجا به كجا مي فرستمت بابيت اول حافظ بادصباراپيك خود نمود.خاقاني بادصبا را دروغگو مي داند و از صبحدم به عنوان پيك بهره مي گيرد. شعرحافظ از اضافه تشبيهي و تلميح و ايهام تناسب بهره گرفته ولي بيت خاقاني تشخيص و استعاره دارد-رديف وقافيه در هردو يكسان است و هردو از ببين و بنگربراي تاكيد به باد صبا و صبح دم استفاده كرده اند و حافظ اين مضمون را ازخاقاني گرفته است پس فضل تقدم با خاقاني است ولي بيت حافظ هنرمندانه تر است. [ پنجشنبه پانزدهم مهر ۱۳۸۹ ] [ 12:3 ] [ رحیم پورسعیدی ]
|
درباره وبلاگ  این سایت با هدف ارتقای سطح علمی دانش آموزان و خدمت رسانی به همکاران محترم دبیران رشته ی زبان و ادبیات فارسی تدوین شده است. ضمناَ می توانید نرم افزار کامل كمك آموزشي دروس زبان و ادبیات فارسی همه ی پایه های دبیرستان و پیش دانشگاهی کلیه ی رشته ها را در قالب یک cd به صورت تلفني و از طريق پست از نگارنده تهيه نماييد. از سایت دیگر نگارنده به نشانی: http://www.pursaeidy.ir ديدن فرماييد. رحیم پورسعیدی معاون فناوری و امور هوشمندسازي و دبیر زبان و ابیات فارسی دبیرستان هاي شهرستان شوش دانیال (ع) ـ خوزستان همراه 1: 09166400494 همراه 2: 09026400494 همراه 3: 09165100494 تلفن : 06142816415 تلفكس: 06142826415 | |
| [ طراحی : ایران اسکین ] [ Weblog Themes By : iran skin] | ||